SCENARIUSZ LEKCJI

O wielkości, jak nikniesz Ty w dziejach stuleci;
Od dziadów mniejszych ojców przywitał wiek zmarły.
Tylko strzępy w dziedzictwie wzięły ojców dzieci,
Po nas zostaną już karły.
(Horacy, Ody IV, 3)


W tych słowach Horacy dokonał oceny ludzi młodych w I w. p. n. e. Współcześnie podobne narzekania na rozprężenie moralne, upadek autorytetów, brak szacunku dla tradycji i obyczajów słychać z ust starszego pokolenia. Niestety ma ono rację, gdyż te negatywne zachowania można zauważyć w dzisiejszym pokoleniu młodych. Ważne dlatego jest wskazanie młodym podczas ich wychowywania wartości niezmiennych od wieków. Przygotowując lekcję na ten temat można się posłużyć przywołaniem ideałów rycerskich.


SCENARIUSZ LEKCJI (2 godziny lekcyjne) w gimnazjum

TEMAT: Poszukiwanie wartości. Bóg, honor, ojczyzna… Literackie portrety rycerzy.

CEL: Hierarchizowanie wartości. Ocena konsekwencji różnych wyborów życiowych, stosowanie w ocenie człowieka słownictwa wartościującego.


POMOCE DYDAKTYCZNE: fragmenty Ogniem i mieczem, Krzyżacy, karty pracy dla poszczególnych grup.

1. Zapisanie na tablicy słowa WARTOŚĆ, uczniowie mają za zadanie podać skojarzenia z tym słowem. Zaprezentowanie drabiny aksjologicznej Maxa Schellera:

święte
(sakralne)

duchowe
(estetyczne)

życiowe
(witalne)

zmysłowe
(hedonistyczne)

Uczniowie porządkują wartości, wpisując przykładowe do każdego stopnia na „schodkach”, nad ich właściwymi przyporządkowaniem czuwa nauczyciel.

2 Przywołanie literackich postaci rycerstwa polskiego: Zbyszko z Bogdańca, Jurand ze Spychowa, Michał Wołodyjowski, Longinus Podbipięta. Na ich ukształtowanie wpłynął etos rycerski.

3. Napisanie na tablicy słów ETOS RYCERSKI, uczniowie mają za zadanie podać cechy ideału rycerza (prawdopodobnie podadzą: odwaga, honor, religijność, służba damie serca…; warto podać również te, które nie zostaną wymienione przez uczniów, mogą do nich należeć: wojna tylko w słusznej sprawie, miłosierdzie i przebaczenie dla wroga, pokora, szczególne traktowanie miecza itp.).

4. Następnie nauczyciel dzieli klasę na grupy, liderzy grup otrzymują zadania do pracy:

GRUPA I - ZBYSZKO Z BOGDAŃCA
Polecenie:
1. Czy Zbyszka można uznać za prawdziwego rycerza? Znajdź argumenty potwierdzające jego rycerskość.

2. Przedyskutujcie wybory, jakich musiał dokonać bohater, oceńcie ich słuszność.

3. Zaprezentujcie wyniki pracy – portret Zbyszka z Bogdańca.


GRUPA II - JURAND ZE SPYCHOWA
Polecenie:
1. Jurand ze Spychowa – rycerz niezłomny, czy zaślepiony żądzą zemsty mąż i ojciec? Poszukajcie odpowiedzi w tekście.

2. Przedyskutujcie wybory, jakich musiał dokonać bohater, oceńcie ich słuszność.

3. Zaprezentujcie wyniki pracy – portret Juranda ze Spychowa.

GRUPA III - MICHAŁ WOŁODYJOWSKI
Polecenie:
1. Obrońca ojczyzny czy szaleniec? Przedyskutujcie ten problem w grupie odwołując się do podanych fragmentów Ogniem i mieczem.

2. Przedyskutujcie wybory, jakich musiał dokonać bohater, oceńcie ich słuszność.

3. Zaprezentujcie swego bohatera.

GRUPA IV - LONGINUS PODBIPIĘTA
Polecenie:
1. Szukał sławy, poklasku, a może czegoś innego? Dlaczego poszedł na niechybną śmierć? Odwołacie się do fragmentów powieści.

2. Przedyskutujcie wybory, jakich musiał dokonać bohater, oceńcie ich słuszność.

3. Zaprezentujcie swego bohatera.

Treści poleceń: M. Latocha – Zielińska, Bóg, honor, ojczyzna… Literackie portrety rycerzy, „Język Polski w szkole – gimnazjum”, (1999/2000), nr 2, s. 38.


5. Praca grupowa. Nauczyciel czuwa nad przebiegiem pracy, udziela wyjaśnień, ale nie podaje gotowych rozwiązań problemu.

6. Prezentacja efektów pracy poszczególnych grup. Dyskusja nad portretem zbiorowym bohaterów, jako rycerzy. Zapisanie cech wspólnych prezentowanych postaci (np. na „słoneczku”, w środku cechy, a na końcu każdego „promienia” jeden rycerz).

7. Praca domowa: Czy są jeszcze rycerze na tym świecie? Napisz esej.



A. Działyńska, Męstwo i odwaga. U źródeł etosu rycerskiego, „Polonistyka”, (2000), nr 8, s. 474 – 475.
M. Latocha – Zielińska, Bóg, honor, ojczyzna… Literackie portrety rycerzy, „Język Polski w szkole – gimnazjum”, (1999/2000), nr 2, s. 35 – 40.